Het nihilisme: de kunst van niets
Het nihilisme stamt af van het Latijnse nihil, wat “niets” betekent; datgene wat niet bestaat. Volgens Nietzsche, een nihilist pur sang is deze betekenisloze filosofie de meest moeilijke gedachten van het menselijke brein. Het betekent ontkennen dat iets een betekenis of intrinsieke waarde heeft, het omarmen van helemaal niets. Dit klinkt best treurig maar er er is een hele generatie nihilisten die creëren en handelen vanuit deze gedachten. Er is niets en er zal nooit iets zijn.
Het nihilisme – de keuze om in niets te geloven – is tot op de dag van vandaag terug te zien in het modebeeld. Nihilisme? In de mode? Echt waar? Nihilisme in de mode gaat fundamenteel over rebelleren. Nihilisten in de mode zeggen dat ze nergens iets om geven en dit zorgt voor een fuck-it houding wat door de massa als cool wordt gezien. Cool is de olie van de motor in de mode industrie. Alles wat cool is, is cool geworden omdat het voor iemand geen snars uitmaakte wat hij of zij aantrok. Denk aan Birkenstocks met sokken, kapotte jeans, crocs met diamanten en ga zo maar door. Ook Alexander McQueen was een nihilist en met zijn collecties kon hij iets creëren wat wél bestond. Voor even. Misschien is dat wel het hoogste doel van mode. Je kiest, en zelfs kleine door de kleinste keuzes, voel je je minder hulpeloos en is er iets. Het geeft ons leven kleur, iets wat er anders niet zou zijn. Het kan ons tijdelijk afleiden van de gedachten aan niets en ontkent de oneindige betekenisloosheid van het leven. Voor een paar kostbare uren, terwijl je gelukzalig je nieuwe jurk past, of jezelf klaar maakt voor een feestje, maak je je geen zorgen om al het andere. Behalve om je looks. Eigenlijk heet het niets te maken met ijdelheid of materialisme, maar het is een manier om te ontsnappen aan de betekenisloosheid van het leven.
In deze tijd heeft Generation Y het best goed voor elkaar want we hebben een zekere financiële zekerheid. Toch liggen onzekerheid over het vinden van een baan, global warming, terrorisme en een veilige wereld op de loer. We hebben niet de luxe om optimistisch door het leven te gaan met het oog op een glansrijke toekomst. Voor de baby boomers werd alles beter, nu is niets meer zeker. Juist daarom zien we dat het nihilisme langzaamaan weer z’n intrede maakt in de maatschappij. In feite: een nihilistische houding wordt… cool?
Steeds vaker zien we songteksten, modelabels of andere verschijnselen in de populaire cultuur met invloeden van het nihilisme. Mode reflecteert de maatschappij en alle trends komen neer op: what is next? Of who cares? “Iedere dag voelt alsof je geen controle hebt over grotere krachten die jouw levensdoel bepalen.” schreef David McRaney in You Are Not So Smart. “Dus creëer je zelf micro rebels gedrag door dingen te doen die je wél kunt beïnvloeden. Je kiest je eigen ringtone, verzamelt schoenen en geeft je huis een likje verf.” Je kiest. En alle keuzes, hoe klein ze ook zijn, verlichten het gevoel van hulpeloosheid en onzekerheid.”
Als de theorie van Nietzsche klopt, dan is het misschien niet zo gek om te zeggen dat onze obsessie met spullen zoals je telefoon of schoenen verzameling het leven kleur geeft. Kleur die er anders niet zou zijn. En misschien is dat wel het meest eerbare doel van mode. Het zorgt voor tijdelijke ontkenning van de betekenisloosheid van het leven. Want die uren dat jij zorgvuldig een jurk aanpast, of jezelf mooi maakt voor een feestje, maak je je geen zorgen over iets anders. Alleen over hoe je eruit ziet. Het gaat niet om ijdelheid of materialisme, maar over het vinden van een manier om met het onrustige gevoel van niets om te gaan. Want zoals Immanuel Kant het ooit zei: “kennis van de objectieve werkelijkheid is onmogelijk.” En de oplossing voor onze onwetendheid, het niet weten wat en waarheen is volgens Nietzsche aanvaarden dat het leven zinloos is. Durf de leegte onder ogen te zien, dan kan het nihilisme in plaats van een bedreiging een bevrijding zijn. Voor wie alle zekerheden heeft losgelaten, openen zich ongekende mogelijkheden. Daar heeft ‘ie wel een punt. Want niets is zeker.
Dit wetende kun je de leegte maar beter omarmen en zien als een groot bouwterrein. Als er niets is, kun je alles zelf scheppen. Creëer je eigen normen en waarden en omarm het leven nu je er toch bent. Maak er gewoon het allerbeste van voor jezelf en voor anderen. Dan is het leven niet niks maar mooi. En eigenlijk kun je het nihilisme dan weer vergeten… het is en blijft een gekke filosofie waar veel mensen liever niet mee geassocieerd worden. Nihilisten worden gezien als passieloos, lui en egoïstisch. Het is ieder voor zich en ze zijn onverschillig. Als ze ergens over dromen of iets willen bereiken dat is dat altijd ‘iets’ maar meer ook niet. Daarom vullen ze hun tijd met consumeren. Opvullen van leegte. Terwijl júíst die leegte is heel mooi, dat biedt pas kansen!
